Ως Βιολογική Αντιμετώπιση εννοούμε τη χρησιμοποίηση ζωντανών οργανισμών για τον περιορισμό του πληθυσμού των επιβλαβών εντόμων. Οι οργανισμοί που χρησιμοποιούνται χαρακτηρίζονται ως φυσικοί εχθροί των επιβλαβών εντόμων. Στους φυσικούς εχθρούς συγκαταλέγονται τα εντομοφάγα έντομα, και οι εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί. Τα εντομοφάγα έντομα διακρίνονται σε αρπακτικά και παρασιτοειδή. Με τον όρο αρπακτικά χαρακτηρίζονται είδη εντόμων που κατά την ανήλικη ζωή τους και ώσπου να συμπληρώσουν την ανάπτυξή τους τρώνε κατά κανόνα περισσότερα από ένα άτομα της λείας (θηράματος) τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αρπακτικών εντομοφάγων εντόμων είναι οι γνωστές πασχαλίτσες. Πρόκειται για είδη κολεοπτέρων εντόμων της οικογένειας Coccinellidae που αναπτύσσονται θηρεύοντας κυρίως σε αφίδες (μελίγκρες) ή κοκκοειδή (ψώρες) έντομα.
Αντίθετα με τα αρπακτικά, για τα παρασιτοειδή εντομοφάγα έντομα αρκεί ένα μόνο άτομο του ξενιστή τους κατά την ανήλικη ζωή τους για να τραφούν και να αναπτυχθούν. Το παρασιτοειδές περνά ένα αξιόλογο μέρος της ανήλικης ζωής του μέσα ή πάνω στον ξενιστή του. Ως ενήλικο ζει ελεύθερο εκτός του ξενιστή. Τα παρασιτοειδή έντομα είναι συνήθως Υμενόπτερα ή Δίπτερα.
Στους εντομοπαθογόνους μικροοργανισμούς περιλαμβάνονται οι μύκητες, τα βακτήρια και τα πρωτόζωα αλλά και οι ιοί και οι νηματώδεις. Συνήθως διασπείρονται κα χρησιμοποιούνται με τα συνήθη ψεκαστικά μηχανήματα και για αυτό και χρησιμοποιείται ο όρος μικροβιακά εντομοκτόνα. Από τα πιο γνωστά παραδείγματα χρήσης εντομοπαθογόνων μικροοργανισμών είναι το βακτήριο Bacillus thuringiensis (Βάκιλος της Θουριγγίας) που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση προνυμφών λεπιδοπτέρων εντόμων αλλά και διπτέρων όπως κουνούπια και κολεοπτέρων. Σήμερα κυκλοφορούν στο εμπόριο αρκετά σκευάσματα που φέρουν ως δραστική ουσία βακτήρια, μύκητες, ιούς και νηματώδεις.
Η Βιολογική Αντιμετώπιση διακρίνεται σε Φυσική (δράση των φυσικών εχθρών χωρίς παρέμβαση του ανθρώπου) και σε Εφαρμοσμένη (δράση των φυσικών εχθρών μετά την ενεργό παρέμβαση του ανθρώπου).
Η Εφαρμοσμένη Βιολογική Αντιμετώπιση διακρίνεται σε Διαχείριση πληθυσμών (εκτροφή, πολλαπλασιασμός και εξαπόλυση ιθαγενών φυσικών εχθρών) και σε Κλασική Βιολογική Αντιμετώπιση (δηλαδή εισαγωγή και διαχείριση πληθυσμών εξωτικών φυσικών εχθρών ή χρήση μικροβιακών σκευασμάτων)
Η πρώτη και ίσως από τις πιο επιτυχημένες προσπάθειες κλασικής Βιολογικής Αντιμετώπισης πραγματοποιήθηκε με το αρπακτικό έντομο της οικογένειας Coccinellidae Rodolia (Vedalia) cardinalis για την αντιμετώπιση του εντόμου της βαμβακάδας των εσπεριδοειδών Icerya purchasi σε όλες τις περιοχές καλλιέργειας επσεριδοειδών (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος). Ένα άλλο πιο πρόσφατο παράδειγμα κλασικής βιολογικής αντιμετώπισης στη χώρα μας, αποτελεί η αντιμετώπιση του εριώδη αλευρώδη, Aleurothrixus floccosus. Η αντιμετώπιση του A. floccosus έγινε με το Cales noacki, ένα υμενόπτερο παρασιτοειδές, ιθαγενές της Κεντρικής και Νότιας Αµερικής. Στην Ελλάδα εισήχθη το 1991 από την Ισπανία, ενώ ακολούθησε εκτροφή και πολλαπλασιασμός του στις εγκαταστάσεις του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και στη συνέχεια εξαπολύσεις στις περιοχές καλλιέργειας εσπεριδοειδών που παρατηρούνταν παρουσία του εριώδη αλευρώδη.
Στην περίπτωση της διαχείρισης και υποβοήθησης της δράσης φυσικών εχθρών επιχειρήται η με διάφορους τρόπους ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των φυσικών εχθρών. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους όπως η παροχή τροφής ή καταφυγίου, παροχή άλλων ξενιστών. Μια άλλη σύνηθης χρήση των φυσικών εχθρών με τη διαχείριση και υποβοήθηση είναι η μαζική εκτροφή σε εργαστηρακό χώρο και στη συνέχεια η εξαπόλυση τους στο πεδίο. Πρόκειται για μια διαδικασία ενίσχυσης της δράσης των φυσικών εχθρών που εφαρμόζεται συνήθως σε θερμοκήπια για τη βιολογική αντιμετώπιση των επιζήμιων εχθρών.
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο